SUNUŞ
Kurtuluş Savaşımızın ve Cumhuriyetimizin en önemli mihenk taşlarından biri olan ve Büyük Atatürk ile arkadaşlarının bizlere bıraktığı değerlerin başında gelen “milli egemenlik” kavramının simgesi Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunun 85.yıldönümünü, içinde bulunduğumuz yıl idrak ediyoruz. Bu ve benzer yıldönümleri hepimizi duygulandırmakta, Cumhuriyet coşkumuzu yoğunlaştırmakta ve başta Büyük Önder olmak üzere, bizlere bu büyük ve temiz mirası bırakanları bir kere daha şükran ve rahmetle yadetmemize vesile olmaktadır.
Türk Dışticaret Vakfı olarak, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunun 85.yıldönümündeki bir başka mutluluğumuz ve sevincimiz de, “Milli Mücadele Döneminde Dış Ticaretimiz” başlıklı bu araştırmanın yayımlanmasına katkıda bulunmuş olmaktır. Değerli meslektaşımız Sayın Özkan AYDIN’ın bu çalışması, daha önce değinilmemiş bir konunun kamuoyumuzun bilgisine sunulması mahiyetini taşımakta ve “Milli Mücadele” esnasında, o zamanki yöneticilerin. Mustafa Kemal’in önderliğinde ne kadar çok yönlü bir vatanseverlik düşüncesi içinde olduklarını göstermektedir. Alınan kararlar ve yapılan yazışmalar incelendiğinde görülecektir ki; bugünün dışticaret uygulamalarında hala geçerliliğini koruyan bazı teknik düzenlemeler, vatan uğruna binlerce şehit verilen bir ortamda müzakere edilmiş, karar bağlanmış ve uygulamaya konulmuşlardır. Hepsine bir kere daha şükranlarımızı sunuyor, rahmetle anıyoruz.
Bu çalışmayı hazırlayarak istifademize sunan Sayın Özkan AYDIN’a teşekkür ediyor, şahsen çok faydalandığımız bu çalışmasının, bugünün dışticaretle uğraşan insanlarına da ışık tutacağına olan samimi inancımızı ifadeyle, bu yöndeki çalışmalarını sürdürmesini kendisinden beklediğimizi belirtmek istiyor, değerli okuyuculara esenlik dileklerimizi sunuyoruz.
23 Nisan 2005
Ankara
Ertuğrul ÖNEN
Türk Dışticaret Vakfı
Yönetim Kurulu Başkanı
ÖNSÖZ
2004 yılında yaptığım bazı çalışmalar nedeniyle, T.C.Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi’ndeki araştırmalarım esnasında özellikle milli mücadele döneminde ihracat ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu’nca alınan bazı kararlara esas teşkil eden yazışmalara ulaştım.
Bugüne kadar hiçbir çalışmaya konu olmayan ve hiçbir yayında yer almayan bu belgeleri derleyerek bir kitap haline getirmek ve bunu özellikle dışticaret ile ilgili çevrelerin bilgisine sunmak, benim için bir görevin de ötesinde bir zevk ve amaç haline gelmiştir.
Bu belgeleri derlememin bir başka amacı da, milli mücadele döneminde bir taraftan son derece kıt imkanlarla ve son derece olumsuz şartlar altında bir milletin kurtuluş savaşını vermeye çalışan, büyük kurtarıcı Atatürk’ün önderliğindeki kararlı, inançlı ve yürekli insanların bu kitapta yer alan kararları alarak dışticarete ve özellikle de ihracat konusuna verdikleri önemi kamuoyuna yansıtabilmektir.
İlk defa 6 Mayıs 1920 tarihinde toplanan Bakanlar Kurulu’nun, askeri ve siyasi açıdan hayati önem taşıyan birçok konudan önce, “ihracatın kayıtsız şartsız serbest olduğu ve ihracatın ancak Bakanlar Kurulu tarafından sınırlanabileceği” yolundaki 4 numaralı kararı alması, ayrıca Canik tütünlerinin ihracatının artması ve fiyatlarının düşmemesi için Samsun postanesinden İngilizce haberleşmeye izin verilmesi, mahalli ürün ihracının kolaylaştırılması için nakliyat yapan hayvan ve araba sahiplerine devamlı seyahat belgesi verilmesi istilaya uğramış Gördes ve Demirci yöresindeki halıların satılabilmesi için 6 ay müddetle ihracat vergisinin yüzde elli oranında indirilmesi gibi kararlar, bu dönemde ihracata verilen önemi insanı duygulandıracak ölçüde vurgulamaktadır.
Diğer taraftan, kitabın başlangıç bölümünde yer alan kronoloji, dışticaretle ilgili olarak alınmış olan kararların hangi siyasi ve askeri aşamalar öncesinde veya sonrasında alındığını daha net bir şekilde göstermektedir.
Derleme şeklinde hazırlanan bu kitapta, sadece 23 Nisan 1920 ve 29 Ekim 1923 tarihleri arasındaki dönemde yayımlanan kararlar verilmiştir. Milli mücadelenin önde gelen birçok isminin görev yaptığı Bakanlar Kurulu, bu dönemde toplam 2874 karar almıştır. Bu kararların 44 tanesi ihracatla, 116 tanesi ise ithalatla ilgilidir.
Bu kitapta yer alan Kanun, Karar ve diğer belgeler için kaynak, T.C.Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivleri Dairesi’dir. (DAGM-CAD) Kitapta her belge için ayrı ayrı dip not konulmamış, son bölüde kullanılan belgelere ilişkin kod ve yer numaraları bir liste hainde sunulmuştur.
Teşekkür,
Burada katkılarından dolayı teşekkür etmem gereken kişileri de belirtmek istiyorum.
Öncelikle, bu çalışmayı yapmama imkan veren herkese teşekkür ederim. Özellikle, bu çalışmanın gerçekleşmesine büyük katkılar sağlayan, Türk Dışticaret VAKFI Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Ertuğrul ÖNEN ile Vakıf Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Koordinatörü Sayın Ömer BERKİ’ye çok müteşekkirim.
Ayrıca gösterdikleri ilgi ve yardımlardan dolayı, T.C.Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürü Sayın Dr.Yusuf SARINAY’a, Arşiv yetkilileri Sayın Atilla AYDIN’a, Osmanlıca belgelerin tercümesinde yardımcı olan Sayın Kadir AYTAR ve Sayın Tahir SEZEN’e teşekkürü bir borç bilirim.
Elbette, bana yardımcı olan ve beni destekleyen TÜM AİLEME sonsuz teşekkürler.
Bu çalışmanın tüm sorumluluğu şahsıma ait olup, bu çalışma ile ilgili görüş ve önerilerinizi aydinkitap@yahoo.com adresine bildirmenizi istirham ederim.
Saygılarımla,
Özkan AYDIN
Ankara, Mart 2005
(Kitabın Vakfımızdan temini mümkündür.)
